EXPO: Het Modernisme

Een schets van de avant-garde in de jaren twintig.

Onder massale belangstelling opende De Koolputten Kunstforum zondag 24 februari 2019 de unieke tentoonstelling over Belgische kunst in de jaren 1915-1930. In zijn toelichting benadrukte curator Freddy Huylenbroeck de rol van Paul Van Ostaijen, dichter en prozaschrijver, die geboekt staat als de profeet van het modernisme. Zijn dichtbundel Bezette stad uit 1921 neemt dan ook een belangrijke plaats in op de presentatie en maakt duidelijk dat deze uitgave, samen met Nagelaten gedichten, Van Ostaijens plaats in de poésie pure vandaag nog steeds relevant is. Samen met een schare eensgezinde kunstenaars als Floris en Oscar Jespers, Jos Léondard, Paul Joostens en Prosper De Troyer bundelde de lord in het machtig grauwe Antwerpen van de oorlogsjaren – zoals Maurice Guilliams de avant-gardisctische dichter omschreef – hun artistieke gedachtegoed in een praat- en discussiegroepje van vrienden onder de schertsende naam: Bond zonder gezegeld papier. Het boek Du cubisme van Albert Gleizes en de theoretische oriëntatie van Van Ostaijen vormden de leidraad die L’esprit nouveau, het verruimde bewustzijn van de moderne mens, eveneens uitgedragen door internationale figuren als Apollinaire, Picasso, Léger, Archipenko, Delaunay, Kandinsky, Mondriaan, Van Doesburg en Marinetti, moesten accentueren. De diverse -ismen en visies die elkaar in razend tempo tijdens tijdens de aanvangsjaren van de 20ste eeuw opvolgden, varieerden naar gelang het land en de kunstenaar. Doch de behoefte om de kunst te veranderen, bleef weliswaar dezelfde. En dit standpunt verdedigde ook Jozef Peeters, die nog voor het einde van de Eerste Wereldoorlog de imponerende initiatiefnemer was bij de oprichting van de Kring Moderne Kunst te Antwerpen. Als protagonist van de Zuivere Beelding ontpopte hij zich tot een rasecht promotor van de nieuwe beeldtaal, zocht internationale aansluiting met kunstenaars van De Stijl en van het Futurisme. De klassieke nabootsing was op de puinen van het stukgeschoten Europa in vraag gesteld en in het kielzog van deze baanbrekers opereerde een waaier van Belgische zielsverwanten die de abstractie als zeggingskracht van hun beeldende ambitie ervaarden. Tijdschriften als Het Overzicht, Driehoek en 7 Arts waren een cruciaal communicatiemiddel om de naoorlogse onrust op de kunstmarkt om te buigen in een pleidooi voor volledige vernieuwing.

Deze avant-gardeperiode vormt dan ook een interessant uitgangspunt als tentoonstelling, omdat in die korte tijd tussen de eindjaren van WOI en de grote crisis van 1929-1930 met de ineenstorting van de kunstmarkt, de artistieke wereld bruiste van inventiviteit. En onze Belgische kunstenaars als Felix De Boeck, Marthe Donas, Karel Maes, Victor Servranckx, Marc Eemans, Floris Jespers, Jozef Peeters, Pierre Flouquet, Marcel Baugniet, Michel Seuphor, … maakten daarvan deel uit. Zelfs onze Achiel Van Sassenbrouck, die na vier jaren ellende in de loopgraven aan de Ijzer een tijdelijk onderkomen had gevonden in La Cité moderne te Sint-Agatha-Berchem zocht zijn weg in deze nieuwe beeldtaal.

Bekijk hier onze openingsuren.